«Η ποίηση δεν μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο – με τον ριζικό, αμετάκλητο, αδιαμφισβήτητο (κι ανεπανόρθωτο ίσως) τρόπο που τον αλλάζει ένας πόλεμος ή η τεχνολογία ή, έστω, μια σπουδαία επιστημονική ανακάλυψη. Μπορεί όμως ν’ αλλάξει λίγο τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο. Με περισσότερη ταπεινότητα, έκπληξη, ευγνωμοσύνη, ενσυναίσθηση, κατανόηση… Κάτι που, μακροπρόθεσμα, μπορεί ν’ αλλάξει και τον κόσμο. Αλλά, δυστυχώς, οι ταγοί μας ή οι αχυράνθρωποι των κυβερνήσεων, δεν φαίνεται να διαβάζουν ποίηση…»
Η ποιήτρια, συγγραφέας και μεταφράστρια Παυλίνα Παμπούδη μιλάει στο «Ποιείν» για τη νέα της συλλογήμε τίτλο «Άμμος και λίγα βότσαλα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ροές. Το έργο της διαιρείται σε τρεις ενότητες «Τι έλεγε ο άνθρωπος μέσα στο ποίημα», «Τι έλεγε το παιδί μέσα στον άνθρωπο» και «Τι έλεγε ο άνεμος». Μέσα από 66 ποιήματα, η Παυλίνα Παμπούδη χρησιμοποιεί τα ρήματα ως οδηγούς δράσης, τονίζοντας τη συνεχή κίνηση και μεταβολή του ανθρώπου και της φύσης, ενώ εξερευνά τα βάθη του ανθρώπινου ψυχισμού με μια απλότητα που αποκαλύπτει σύνθετα νοήματα και συμβολισμούς. Για την Παυλίνα Παμπούδη η ποίηση δεν είναι απλώς μια καλλιτεχνική έκφραση, αλλά ένας τρόπος να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με διαφορετική ματιά – με ταπεινότητα, έκπληξη και ενσυναίσθηση.
-Αγαπητή, κυρία Παμπούδη, μιλήστε μας για τη νέα σας ποιητική συλλογή με τίτλο «Άμμος και λίγα βότσαλα»
ΥΓ. Άμμος και λίγα βότσαλα
Λοξά πατήματα πουλιών/Ιερογλυφικά στην άμμο/ Ομοιωματικά / Ομοιωματικά / Ομοιωματικά / Α, ναι, σαν ποιήματα- // Περνώ, ξαναπερνώ, ο άνεμος
……………………………………………
Τώρα, πάλι μόνο η άμμος – η αιωνιότητα- // Α, να / Και λίγα βότσαλα-
Το ΥΓ, τελευταίο ποίημα στο βιβλίο, στην πραγματικότητα είναι κάτι σαν Εισαγωγή σ’ αυτό: αναφέρομαι στα ποιήματα (και γενικά στα έργα του ανθρώπου) που είναι αμέτρητα, μάλλον δεν είναι μετρήσιμα – όπως η Άμμος. Εκεί, τα ίχνη μας, όπως τα «ιερογλυφικά» «πατήματα πουλιών», τα – σαν ομοιωματικά («)– όμοια τo ένα με τα άλλα που ακολουθούν –γράφονται στιγμιαία και σβήνουν στο νάνεμο της αιωνιότητας.
Τα «λίγα βότσαλα» είναι τα πιο στρογγυλεμένα, πιο απτά υλικά, που, πιθανόν, θα σωθούν για κάπως μεγαλύτερο χρόνο. (Είναι οι λίγοι στίχοι που, για κάποιο λόγο, παραμένουν στη μνήμη μας)…
-Πολλοί σημαντικοί ποιητές όπως ο Ρίτσος, ο Ελύτης , ο Σεφέρης, ο Χιόνης, ο Γκάτσος εμπνέονται από το βότσαλο. Νιώθετε ότι κινείστε στην ίδια γραμμή; Τι συμβολίζει για εσάς το βότσαλο;
Όλοι μας έχουμε μαζέψει βότσαλα, έχουμε παίξει στην ακροθαλασσιά, μερικοί έχουν ζωγραφίσει πάνω στη λεία επιφάνειάτ ους – τα παιδιά και οι ποιητές δεν εξαιρούνται. Αλλά εγώ δεν αναφέρομαι στα βότσαλα ως αντικείμενα, αναφέρομαι στην πλατωνική τουςι δέα. Σε κάτι σμιλεμένο από τον χρόνο, με κάποιο ιδιαίτερο σχέδιο / χρώμα / υφή – ημιπολύτιμο, προορισμένο να διαρκέσει.
– Η ποιητική σας συλλογή διακρίνεται σετρία μέρη: «Τι έλεγε ο άνθρωπος μέσα στο ποίημα», «Τι έλεγετο παιδί μέσα στον άνθρωπο» ,«Τι έλεγε ο άνεμος». Ποια η σημασία τους;
Ναι, είναι οι τρεις υπότιτλοι. Περιγράφουν ο καθένας, ακριβώς το περιεχόμενό του: στο α’ μέρος μιλάει ο άνθρωπος ο οποίος, μέσα στο ποίημα, διατρέχει τη ζωή του, περιπλανιέται, βλέπει, ακούει, καταγράφει ως παρατηρητής. Στο β’ μέρος μιλάει το παιδί (που παραμένει πάντα, σε όλους, κρυμμένο μέσα στον ενήλικο εαυτό μας). Και η οπτική του παιδιού είναι οπωσδήποτε διαφορετική από του ενήλικου. Πιο ευρυγώνια, πιο καθαρή, πιο αθώα, λιγότερο καχύποπτη. Και στο γ’μέρος, αφηγητήςείναι πλέον ένα στοιχείο τηw φύσης: ο άνεμος που τα συμπαρασύρει όλα. Εικόνες και Λόγο.
-Με εντυπωσίασε το γεγονός ότι τα ποιήματα της συλλογής έχουν τίτλο ρήματα εκτός από τα τέσσερα τελευταία. Γιατί επιλέξατε αυτό το μέρος του λόγου;
Φυσικό δεν ήταν; Το ρήμα δείχνει τη δράση – τα υποκείμενα είναι «εν κινήσει». Κοιτάζουν, Βλέπουν, Παρατηρούν, Ακούνε, Πορεύονται, Σκέφτονται – και περιγράφουν ό,τι υποπίπτει στις αισθήσεις ή στη διαίσθησή τους.
– Ο αναγνώστης παρατηρεί ότι το ρήμα σε κάποια ποιήματα δεν συμφωνεί μετο υποκείμενο όπως «Νιώθω ο άνθρωπος τις αλλαγές», «ο άνθρωπος μετράω», «ο άνθρωπος οσμίζομαι»… Μιλήστε μας γι’ αυτό.
Εδώ το ρήμα είναι από τα λεγόμενα αμετάβατα και δεν έχει υποκείμενο – όπως τα παρόμοια, «Φυσάει» «Χιονίζει» κ.τ.λ.
Βρέχει
Βρέχει απαρηγόρητα/Αχόρταγο το σαρκοφάγο χώμα πίνει/Να βλαστήσει/
Λυγμούς και γέλια, ωσαννά, παράπονα-/Μια χρυσαλλίδα ποιήματος στα χόρτα διαθλά τη μνήμη/Πόσος σπαταλημένος χώρος στο κενό μιας λυπημένης σκέψης-
-Μου άρεσει διαίτερα το ποίημα σας με τίτλο «Βρέχει».
Σας μιλά το ποίημα! Το «σαρκοφάγο χώμα» τρώει τα πάντα, αλλά και ξαναγεννά τα πάντα. Ανάμεσα στα «πάντα» διακρίνεται και μια «χρυσαλλίδα ποιήματος»: είναι ακόμα χρυσαλλίδα, δεν έχει γίνει ακόμα «ψυχή».
Η σταγόνα της βροχής «διαθλά» τη μνήμη. Την υγραίνει, την κάνει εύφορη. Το ποίημα, αναπτύσσεται στο «κενό μιας λυπημένης σκέψης»
Σε ποιον το αφιερώνετε;
Στο Ποίημα βεβαίως!
-Στο ποίημα μετίτλο «Ξυπνάω» γράφετε:
Κοίταξα στον καθρέφτη ένοχα, δεν έφταιγα εγώ, θάμπωνε/Στο κομβικό σημείο /Όπου η σάρκα γίνεται σαρκίο και ψύχος η ψυχή-
-Τι είναι αυτό που μετατρέπει τη σάρκα σε σαρκίο και γεμίζει με ψύχος την ψυχή;
Ο χρόνος…
-Ποιες καταστάσεις σας εμπνέουν και σας δίνουν κίνητρο για να γράψετε ένα ποίημα; Γράφετε για πράγματα που έχετε ζήσει;
Έχω γράψει κάπου (στο βιβλίο μου Πρώτη Ύλη, Ροές, 2003) που έχει και πολλούς «αφορισμούς» πως «το υλικό της Ποίησης προέρχεται από τα διάφορα που μας διαφεύγουν στην καθημερινή ζωή μας.» Τα ποιήματα είναι μια λοξή ματιά στα γεγονότα και τα μη γεγονότα του βίου. Συλλαμβάνουν εικόνες, όψεις του κόσμου που δεν τις εντοπίζει μια βιαστική ματιά κι ένας πολυδιασπασμένος νους.
Πολλά από αυτά που γράφω (όχι μόνο εγώ, αλλά και άλλοι ποιητές) είναι βιωμένα, αλλά σε διάφορους βαθμούς συνειδητότητας – και στην εγρήγορση και στον ύπνο..
– Κυκλοφόρησε πρόσφατα η δεύτερη, αναθεωρημένη έκδοση του βιβλίου σας «ΧάρτινηΖωή». Ποια είναι η σημασία της επανέκδοσης ενός βιβλίου που αγαπήθηκε τόσο;
Αυτή η δεύτερη έκδοση είναι εμπλουτισμένη με νέα στοιχεία. Επειδή το βιβλίο αυτό είναι συρραφή πραγματικών ντοκουμέντων, εγγράφων, αλληλογραφίας επίσημης και ιδιωτικής, σημειώσεων, δελταρίων κ.ο.κ. (που δένονται μεταξύ τους με δραματοποιημένα επεισόδια / διηγήματα στα οποία ήρωες είναι τα αναφερόμενα ιστορικά ή μη πρόσωπα), η αναθεώρησή του το ανανεώνει και το συμπληρώνει. Η «Χάρτινη Ζωή» αναφέρεται σε όλα αυτά τα γραπτά που μας συνοδεύουν σ’ όλη τη διάρκεια του βίου και πιστοποιούν τελικά την ύπαρξή μας ( ). Πρόκειται για την ιστορία δυο οικογενειών που διατρέχει, διασταυρώνεται και εμπλέκεται με την Ιστορία του τόπου μας σ’ όλη τη διάρκεια του φοβερού 20ου αι.
Η πρώτη έκδοση της «Χάρτινης Ζωής δεν νομίζω πως έγινε ευρέως γνωστή. (Αλλά, περιέργως, από τότε γράφτηκαν πολλά βιβλία με παρόμοια δομή).
-Ο Νίκος Γκάτσος γράφει στον Κεμάλ : «Αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ». Η ποίηση μπορεί να αλλάξει τονκόσμο;
Η ποίηση δεν μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο – με τον ριζικό, αμετάκλητο, αδιαμφισβήτητο (κι ανεπανόρθωτο ίσως) τρόπο που τον αλλάζει ένας πόλεμος ή η τεχνολογία ή, έστω, μια σπουδαία επιστημονική ανακάλυψη. Μπορεί όμως ν’ αλλάξει λίγο τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο. Με περισσότερη ταπεινότητα, έκπληξη, ευγνωμοσύνη, ενσυναίσθηση, κατανόηση… Κάτι που, μακροπρόθεσμα, μπορεί ν’ αλλάξει και τον κόσμο. Αλλά, δυστυχώς, οι ταγοί μας ή οι αχυράνθρωποι των κυβερνήσεων, δεν φαίνεται να διαβάζουν ποίηση…
– Τελικά. κυρία Παμπούδη, ηρεμούν τα πάθη μέσα από την ποίηση;
Δεν ξέρω. Πιστεύω πάντως πως μέσα από την ποίηση τα πάθη «ζουν». Δεν είναι νεκρό γράμμα. Ανασαίνουν, ανησυχούν, διερευνούν, κάνουν παρεμβάσεις, εκτίθενται, μετουσιώνονται, μπορούν να γίνουν κίνητρο να προχωρήσουν κάποιες σκέψεις, να δημιουργηθούν κάποιες νέες κατευθύνσεις. Δεν ηρεμούν, αλλά δεν είναι κομπάρσοι, βουβά πρόσωπα – συμμετέχουν στο γίγνεσθαι.
`
Η Παυλίνα Παμπούδη, ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων (Γεν. Γραμματέας για 5 χρόνια) και του Κύκλου Ποιητών, σπούδασε στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο (Ιστορία-Αρχαιολογία) και παρακολούθησε μαθήματα Μαθηματικών (Φυσικομαθηματική Σχολή) και Ζωγραφικής (ΑΣΚΤ Αθηνών, Byam Shaw School of Art Λονδίνου). Έχει γράψει 18 βιβλία ποίησης, 6 πεζογραφίας – και πάνω από 40 βιβλία δήθεν για παιδιά. Επίσης έχει κάνει 22 μεταφράσεις λογοτεχνικών έργων (Τ.Σ. Έλιοτ, Κ. Ντίκενς, Λ. Κάρρολ κ.ά.), 3 ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής, και έχει γράψει πολλούς στίχους για τραγούδια, καθώς και σενάρια για το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Από το 2017 είναι αρχισυντάκτρια του ηλ. περιοδικού Περί ου www.periou.gr
*Η Γεωργία Χάρδα είναι βιβλιόφιλη δημοσιογράφος
