«Το Χαμόγελο»
Δεν σου ζητάω /να κάνουμε έρωτα/σου ζητώ/μονάχα/ένα χαμόγελο/στοργικό/κάθε τόσο/ας πούμε/μια φορά/την εβδομάδα/αυτό το χαμόγελο/μου είναι αρκετό/για να ζω.
«Ο Μοράβια θεωρούσε την ιδιότητα του ποιητή την πιο ιερή και την ποίηση ένα ακόμη εκφραστικό μέσο για να μπορεί ο συγγραφέας να παραμείνει πιστός στον εαυτό του, το οποίο, κατά τον ίδιο, θα έπρεπε να είναι και το μοναδικό του καθήκον»
Η Έφη Ζερβού είναι καθηγήτρια ιταλικής γλώσσας και μεταφράστρια. Σπούδασε Ιταλική Γλώσσα και Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari της Βενετίας. Είναι συνεργάτις του λογοτεχνικού περιοδικού Σταφυλή, στο οποίο, μεταξύ άλλων, έχει δημοσιεύσει μεταφράσεις ποιημάτων των Alberto Moravia, Giovanni Pascoli, Patrizia Cavalli και Stefano Benni.
Μιλάει στο «Ποιητικό Καφενείο» του Ποιείν για τη μετάφραση του έργου ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς της Ιταλίας ,του Αλμπέρτο Μοράβια. Αναφέρεται στα θέματα που επανέρχεται ο Μοράβια στο ποιητικό του έργο όπως οι αντιφάσεις της ύπαρξης, η σύγκρουση του Εγώ με τον Άλλον και η διάλυση του ψυχισμού του ανθρώπου μέσα στον σύγχρονο αστικό βίο. Το βιβλίο του με τίτλο « Το θέατρο του Κόσμου» κυκλοφορεί σε δίγλωσση έκδοση από τις εκδόσεις ΑΩ.
-Μιλήστε μας για την ποιητική συλλογή του Αλμπέρτο Μοράβια «Το θέατρο του κόσμου». Ήταν απαιτητική διαδικασία η μετάφραση;
Τα συγκεκριμένα ποιήματα τα είχα, εδώ και καιρό, διαλέξει, μελετήσει και αγαπήσει. Η μετάφρασή τους όμως στο πλαίσιο της συγκεκριμένης έκδοσης ήταν μια διαδικασία διαφορετική, πολύ απαιτητική αλλά και πολύ συναρπαστική. Η γλώσσα, το ύφος και τα θέματα τα οποία πραγματεύεται ο Μοράβια στην ποίησή του, μου είναι πολύ οικεία.
– Προσεγγίσατε με ιδιαίτερη ευαισθησία και σεβασμό τους στίχους. Πόσο δύσκολο ήταν να αποδώσετε τον ψυχισμό του ποιητή;
Την ποίησή του, όπως και την ζωή και την πορεία του, τις μελέτησα πολύ και σε βάθος. Για να είμαι όμως απόλυτα ειλικρινής, όσο προχωρούσε η μετάφραση, τόσο πιο εύκολο γινόταν να αποδώσω τους στίχους του στα ελληνικά, κάπως σαν να «πλησιάζαμε» όλο και περισσότερο ο ένας τον άλλον.
-Από τη μελέτη που κάνατε για το έργο του, τι συμβόλιζε η ποίηση για τον Αλμπέρτο Μοράβια;
Ο Μοράβια θεωρούσε την ιδιότητα του ποιητή την πιο ιερή και την ποίηση ένα ακόμη εκφραστικό μέσο για να μπορεί ο συγγραφέας να παραμείνει πιστός στον εαυτό του, το οποίο, κατά τον ίδιο, θα έπρεπε να είναι και το μοναδικό του καθήκον.
-Τα ποιήματα της συλλογής είναι 33 , ο αριθμός αυτός είχε κάποιο ιδιαίτερο συμβολισμό για τον αγαπημένο πεζογράφο και ποιητή;
Όχι, κανέναν. Ήταν μια επιλογή που κάναμε μαζί με τον εκδότη μου Πέτρο Μιχάλη, όταν οργανώναμε την δομή του βιβλίου.
Moυ άρεσε πολύ το ποίημα: «Το Χαμόγελο»
Δεν σου ζητάω /να κάνουμε έρωτα/σου ζητώ/μονάχα/ένα χαμόγελο/στοργικό/κάθε τόσο/ας πούμε/μια φορά/την εβδομάδα/αυτό το χαμόγελο/μου είναι αρκετό/για να ζω.
-Πόσο σημαντικό είναι ένα αληθινό χαμόγελο στη ζωή μας και πόσο μας λείπει τελικά;
Οι ανθρώπινες σχέσεις, στον πυρήνα τους, -φιλικές, ερωτικές, συντροφικές- βρίσκονται στο επίκεντρο της ποίησης του Μοράβια, γεγονός που αποδεικνύει πόσο επίκαιρο και διαχρονικά ζωντανό είναι το έργο του. Βεβαίως και το χαμόγελο, η ζεστασιά και η στοργή μεταξύ των ανθρώπων είναι ένα διαρκές ανθρώπινο ζητούμενο.
-Ο ποιητής μιλάει για γνώριμα θέματα που αγαπά όπως ο έρωτας, η μοναξιά, η καθημερινότητα….τι θεωρείτε ότι είναι αυτό που κάνει τόσο σημαντική την ποίηση του;
Τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται, το απαράμιλλο ύφος του, η ένταση και η αλήθεια που αποκρυσταλλώνονται στα ποιήματά του.
-«Στην έρημο» ο Μοράβια μιλάει για τα καθημερινά αδιέξοδα. Ήταν από τα σημαντικότερα θέματα που τον απασχολούσαν;
Αισθάνομαι/ πως έχω λαθέψει/ δρόμο/ οι ράγες/ που ήταν τόσο/ ευκρινείς/ σιγά σιγά χάνονται/ ανάμεσα στο χορτάρι/ δεν μπορώ να γυρίσω πίσω/ μα δεν μπορώ/ ούτε καν/ να προχωρήσω/ Ο ήλιος/ γλιστρά/ πίσω από τις θίνες/ που κλείνουν/ τον ορίζοντα/ σύντομα/ θα/ νυχτώσει.
Οι αντιφάσεις της ύπαρξης, η σύγκρουση του Εγώ με τον Άλλον, η διάλυση του ψυχισμού του ανθρώπου μέσα στον σύγχρονο αστικό βίο, είναι ορισμένα από τα μεγάλα θέματα που επανέρχονται, αναλύονται και ερμηνεύονται μέσα στο ποιητικό έργο του Μοράβια.
-Παρατηρούμε ότι οι στίχοι είναι σύντομοι και απουσιάζουν σε αρκετά σημεία τα σημεία στίξης. Τι υποδηλώνουν τα χαρακτηριστικά αυτά;
Στην ποίηση του Μοράβια το νόημα συμπυκνώνεται σε έναν ενεργητικό ή παθητικό ρηματικό τύπο, σε ένα απλό ουσιαστικό, σε ένα σκέτο κατηγορούμενο, σε τύπους, δηλαδή, λιτούς και ωμά αιχμηρούς που δεν έχουν ανάγκη από στίξη και από εμπλουτισμό συναισθηματικής χροιάς.
-Πώς θα περιγράφατε το ύφος της ποιητικής συλλογής;
Για να χρησιμοποιήσω τον αγαπημένο του μονολεκτικό τρόπο αφήγησης: εξομολογητικό, ειλικρινές, ευθύ και εύστοχο, ανεπιτήδευτο, ακόσμητο, ενίοτε πικρά χιουμοριστικό.
Στο ποίημα του «ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» ο ποιητής εμφανίζεται απογοητευμένος:
Ο κόσμος/μου φαίνεται/ένα σκηνικό/κακοζωγραφισμένο/ξηλωμένο/και ανεμοδαρμένο/για ένα θέατρο/ παράλογο/θα ήθελα να γκρεμίσω /το σκηνικό/να ριχτώ/στην άλλη πλευρά/να δω/τι υπάρχει/πίσω από τη σκηνή/του κόσμου.
-Μπορείτε να μας αναλύσετε λίγο περισσότερο τους στίχους;
Το θέμα αυτού του ποιήματος, κατά τη γνώμη μου, είναι η απομάγευση της ζωής και των νεανικών ονείρων. Η λαχτάρα για εναλλακτικές προοπτικές συμβαδίζει με την πικρή διαπίστωση ότι η ρήξη και η αλλαγή έρχονται σπάνια, μετά από μεγάλο αγώνα και, εν τέλει, ότι η ανθρώπινη μοίρα είναι προδιαγεγραμμένη.
-Μου άρεσε πολύ ο ορισμός του ποιητή στο παρακάτω ποίημα:
«Ο ΠΟΙΗΤΗΣ»
Θα ήθελα/ να ήμουν/ ένας ποιητής/ δεν υπήρξα/ παρά ένας μυθιστοριογράφος/ τόσο το χειρότερο/ για εμένα/ έκανα λάθος/ στη μόνη/ ζωή/ που μου δόθηκε/ να ζήσω/ εκτός κι αν το να είσαι/ ποιητής/ είναι ακριβώς αυτό/ να φοβάσαι/ ότι δεν είσαι.
-Πιστεύετε ότι δεν θεωρούσε τον εαυτό του ποιητή;
Η λογοτεχνική δραστηριότητα του Μοράβια απλώθηκε σε διαφορετικά πεδία, τα οποία, κατά τον ίδιο , εμπεριέχουν το ένα το άλλο. Εκείνος θεωρούσε πως το επάγγελμα του συγγραφέα ήταν η «μοίρα» του και κατέφευγε στην ποίηση κάθε φορά που αισθανόταν την ανάγκη να έρθει σε άμεση επαφή με τους «δαίμονές» του, σε μια, ενίοτε απελπισμένη, προσπάθεια να επαναφέρει μια εσωτερική ισορροπία.
-Υπάρχει κάποιο ποίημα της συλλογής που ξεχωρίζετε περισσότερο , που έχει μεγαλύτερη σημασία για εσάς;
Ένα ποίημα που με συγκινεί ιδιαίτερα είναι το ποίημα «ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΟ» στο οποίο ο Μοράβια απευθύνεται στον Βαν Γκογκ. Είναι ένα ποίημα που μιλάει για την τέχνη, όχι για την τέχνη της ποίησης αλλά για την τέχνη της ζωγραφικής και ως εκ τούτου, έχει ένα βαθμό αυτοαναφορικότητας. Ο καλλιτέχνης αφιερώνει όλη του τη ζωή στο άλυτο θέμα της ύπαρξης και όμως είναι πάρα πολύ εύκολο το έργο του να παρερμηνευθεί, να παρεξηγηθεί και όπως συχνά συμβαίνει σε περιπτώσεις καλλιτεχνικών ιδιοφυιών, όπως ο Βαν Γκογκ, να εμπλακεί χωρίς διαφυγή στην εμπορευματοποίηση και στην νόμους της αγοράς.
-Τελικά κυρία Ζερβού πόσο δύσκολο είναι να εκφραστείς ποιητικά σήμερα;
Θεωρώ πως η ποίηση ήταν και θα εξακολουθήσει να είναι ένα πυρηνικό μέσο έκφρασης, μοναδικό, ιδιαίτερo, πολύτιμο και εκλεκτό.
`
*Η Γεωργία Χάρδα είναι βιβλιόφιλη δημοσιογράφος
