Εξορία
Στον Raúl Gustavo Aguirre
Αυτή η μανία να με νομίζω άγγελο
δίχως ηλικία,
δίχως ένα θάνατο που να μπορώ να ζήσω,
δίχως συμπόνια για τ’ όνομά μου
μήτε γι’ αυτά τα κόκκαλα που περιφέρονται και κλαίνε.
Και ποιος δεν έχει μια αγάπη;
Και ποιος δεν χαίρεται ανάμεσα σε παπαρούνες;
Και ποιος δεν κατέχει μια φωτιά, ένα θάνατο,
ένα φόβο, κάτι φρικτό,
κι ας είναι με πούπουλα
κι ας είναι με χαμόγελα;
Μοχθηρό παραλήρημα ν’ αγαπάς μια σκιά.
Η σκιά δεν πεθαίνει.
Κι η αγάπη μου
αγκαλιάζει μονάχα αυτό που ρέει
σαν λάβα κόλασης:
μια σιωπηρή στοά,
φαντάσματα σε γλυκιά διέγερση,
ιερείς από αφρό,
και πάν’ απ’ όλα αγγέλους,
αγγέλους ωραίους σαν μαχαίρια
που ανυψώνονται τη νύχτα
κι αφανίζουν την ελπίδα.
[από την ποιητική συλλογή,
Οι χαμένες περιπέτειες (1958)]
3
μόνο η δίψα
η σιωπή
καμιά συνάντηση
να προσέχεις από μένα αγάπη μου
να προσέχεις απ’ τη σιωπηλή στην έρημο
απ’ την ταξιδιώτισσα με το αδειανό ποτήρι
κι απ’ την σκιά της σκιάς της
14
Το ποίημα που δεν λέω
αυτό που δεν αξίζω.
Φόβος του να είσαι δυο
δρόμος του καθρέφτη:
κάποιος κοιμάται μέσα μου
με τρώει και με πίνει.
16
έχεις φτιάξει το σπίτι σου
έχεις καλύψει με φτερά τα πουλιά σου
έχεις κτυπήσει στον άνεμο
με τα δικά σου κόκκαλα
έχεις τελειώσει μόνη
εκείνο δεν άρχισε κανείς
[από την ποιητική συλλογή,
Δέντρο της Άρτεμης (1962)]
Η Αλεχάντρα Πισάρνικ γεννήθηκε στο Μπουένος Άιρες στις 29 Απριλίου του 1936 από γονείς μετανάστες από την ανατολική Ευρώπη. Αποτελεί μια από τις εμβληματικότερες φιγούρες της λογοτεχνίας της Αργεντινής κατά το δεύτερο ήμισυ του εικοστού αιώνα. Η ποίησή της χαρακτηρίζεται από μια βαθιά εσωστρέφεια και ένα λιτό αισθησιασμό όπου η κάθε λέξη αποκτά τη δική της οντότητα. Το 1958 εξέδωσε την τέταρτη ποιητική συλλογή της, Οι χαμένες περιπέτειες, από την οποία παραθέτουμε το ποίημα «Εξορία». Η συλλογή ποιημάτων, Δέντρο της Άρτεμης (1962), με πρόλογο του Οκτάβιο Πας, σηματοδότησε την ώριμη περίοδο της ποιητικής της καριέρας. Η Πισάρνικ αυτοκτόνησε στις 25 Σεπτεμβρίου του 1972, παίρνοντας υπερβολική δόση ναρκωτικών.
Εξαιρετικά ποιήματα. Ευχαριστούμε την κ. Κεφάλα
“Μοχθηρό παραλήρημα ν’ αγαπάς μια σκιά.
Η σκιά δεν πεθαίνει.” Αποκοτιά; Κόντρα απελπισμένη προς τις ψυχαναλυτικές εκλογικεύσεις; Προπάντων, Ποίηση! Η Α. Πισάρνικ ζώσα και διάπυρη δημιουργική ψυχή.
Υ.Γ. Από την Ανατολική Μεσόγειο χαιρετισμός προς την Ελένη Κεφάλα.
Πολυ ζωντανά ποιηματα στις αρνήσεις και τις καταφάσεις τους , ειλικρινή και έμπυρα.
Κα Κεφάλα, να στε καλα που μας γνωρισατε την Αλεχάντρα Πισάρνικ .
Καλημέρα πατριώτες,
Περίμενα το σχόλιο του κυρίου Μίχου. Για να γράφει ότι η μετάφραση είναι μια χαρά… είναι μια χαρά. Άλλωστε και σε άλλες μεταφράσεις, της κυρίας Κεφάλα, το έχει αναφέρει.
Να μην ξεχνάμε ότι η μεταφράστρια είναι Λέκτορας Λατινοαμερικάνικης Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του St Andrews στη Σκωτία. Είναι διδάκτωρ της Συγκριτικής Φιλολογίας (ελληνικής και λατινοαμερικάνικης) του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ και έχει Master’s στην Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία από το ίδιο πανεπιστήμιο. Είναι πτυχιούχος της Βυζαντινής και Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Κύπρου και έχει διδάξει ελληνική και ισπανόφωνη λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας (Φιλαδέλφεια), κατέχοντας θέση μεταδιδάκτορα. Έχει λάβει μέρος σε συνέδρια και έχει δώσει διαλέξεις σε πανεπιστήμια στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Βρετανία, την Ισπανία, την Αργεντινή και το Μεξικό.
Στο διά ταύτα τώρα…
Η κυρία Κεφάλα, μου γνώρισε μέσα από το «Ποιείν» τη Μεξικανή Rosario Castellanos και, φυσικά, την Alejandra Pizarnik. Περιμένοντας το σχόλιο του κυρίου Μίχου, αναζήτησα μέσω διαδικτύου περισσότερες πληροφορίες για την Αργεντινή ποιήτρια και μεταφράστρια. Είμαι σίγουρος ότι η κυρία Κεφάλα, γνωρίζει τα πάντα γι’ αυτή… αλλά δε μας τα αναφέρει! Και εξηγούμαι: Έχω τη γνώμη πως όταν γράφουμε «επίμετρο», δε μεταφράζουμε απλώς κάποια βιογραφικά κι αυτά κουτσουρεμένα έως καμιά φορά αποπροσανατολιστικά. Ο Γιάννης Λειβαδάς την τελευταία δεκαετία στις μεταφραστικές του εργασίες έχει δείξει σε όλους μας τι σημαίνει εισαγωγή-επίμετρο -κακό δεν είναι να θητεύουμε και στη δουλειά, πάνω-κάτω ομηλίκων και δη χωρίς το άξιο βιογραφικό-σπουδή της κυρίας Κεφάλα. Ιδιαίτατα, όταν έχουμε μπροστά μας μία περίπτωση όπως αυτή της Alejandra Pizarnik. Θυμάμαι το σχόλιο του κυρίου Μίχου για τη Μεξικανή Rosario Castellanos και τον τρόπο που κατέληξε…ηλεκτροσόκ (αναφέρει η κυρία Κεφάλα) ευγενέστατα ο κύριος Μίχος διορθώνει αλληλέγγυα… ηλεκτροπληξία, έτσι κι εδώ με την αυτοχειρία της Pizarnik. Παραθέτω (τεμπελιάζω δε μεταφράζω): El 25 de septiembre de 1972, mientras pasaba un fin de semana fuera de la clínica siquiátrica donde estaba internada, Pizarnik murió de una sobredosis intencional de seconal. Ο κύριος Μίχος κάλυψε κι εδώ, ε συγγνώμη, το, απαράδεκτο, κενό. Υπερθεματίζω, παραθέτοντας εκ νέου (τεμπελιάζω δε μεταφράζω): Estudió filosofía y letras en la Universidad de Buenos Aires y, mas tarde, pintura con Juan Batlle Planas. Entre 1960 y 1964, Pizarnik vivió en París donde trabajó para la revista «Cuadernos» y algunas editoriales francesas, publicó poemas y críticas en varios diarios, tradujo a Antonin Artaud, Henri Michaux, Aimé Cesairé, e Yves Bonnefoy, y estudió historia de la religión y literatura francesa en la Sorbona. Luego de su retorno a Buenos Aires, Pizarnik publicó tres de sus principales volúmenes, «Los trabajos y las noches», «Extracción de la piedra de locura» y «El infierno musical», así como su trabajo en prosa «La condesa sangrienta». En 1969 recibió una beca Guggenheim, y en 1971 una Fullbright.
Μάλιστα, μετέφρασε Αρτό, Μισό, Σεζέρ, Μπονφουά… o υπερρεαλισμός και η σχέση της μ’ αυτόν, άραγε πού… το ’69 υποτροφία από Guggenheim, το ’71 από Fullbright και το ’72…
Αυτά.
Με σεβασμό στην εργασία της κυρίας Κεφάλα και αλληλέγγυα. Χαιρετισμούς κι από… «τον τόπο μας που είναι αχάριστος» (αναφορά σε στίχο του Γιώργου Καλοζώη από την τελευταία του ποιητική συλλογή «Το μάθημα της περίληψης»). Α! βρε Μυ-ς… Α! βρε Μυ-ς.
Υ.Γ.: Περιττό να αναφέρω ότι η Pizarnik (κόρη Ρώσων Εβραίων μεταναστών) μ’ αρέσει τόσο ως ποιήτρια όσο και ως γυναίκα (από τις φωτογραφίες που είδα στο διαδίκτυο). Έτσι οι αυτόχειρες… έτσι κι εμείς οι υποψήφιοι που περιμένουμε να μας δοθεί η Χάρις της μελλοντικής Πράξις.
Κύριε Μίχο,
Συμφωνώ με τα λεγόμενά σας κι επαυξάνω. Να δούμε και βιβλία κι άλλα βιβλία μεταφρασμένης ισπανικής και ισπανόφωνης ποίησης, σε χαρτί (είμαι παλιός σ’ αυτό) και αν είναι δυνατόν δίγλωσσα (βλέπε για παράδειγμα τον ‘Ποιητή στη Νέα Υόρκη’ μτφρ. Β. Λαλιώτη, εκδ Σμίλη ή τα βιβλία του Ρήγα Καπάτου στην Εκάτη κ.ά.).
ΥΓ 1: Λυπάμαι με τον ευατό μου που δε σας είχα γνωρίσει στην Αθήνα αρχές της δεκαετίας του ’90, να μου διδάξετε τη γλώσσα.
ΥΓ 2: Επαναλαμβάνω: Με σεβασμό στην εργασία της κυρίας Κεφάλα και αλληλέγγυα.
Αγαπητέ κύριε Μίχο (και κύριε Ρεούση),
Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο όρος ʽβαρβιτουρικάʼ είναι όντως πιο δόκιμος. Σας ευχαριστώ για την επισήμανση.
Η Alejandra Pizarnik δεν ήταν ʽτοξικομανήςʼ με τη στενή έννοια του όρου, ωστόσο, όπως θα γνωρίζετε ως μεταφραστής της, από νεαρή ηλικία ήταν εθισμένη στις αμφεταμίνες και άλλες ψυχοτρόπες ουσίες: ʽtal vez la habían precipitado a esas depresiones, por el efecto destructivo que dicho tipo de drogas ejercen tras una larga adicción (y pensemos que Alejandra las tomaba desde la adolescencia […]ʼ [Cristina Piña, Alejandra Pizarnik: una biografía (Corregidor, 2005)].
Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν πληθώρα παρόμοιων αναφορών σε ακαδημαϊκές (και μη) δημοσιεύσεις. Ενδεικτικά παραθέτω από το Journal of Latin American Cultural Studies, 5:1 (1996): “As several critics have noted, like many of her artistic role models, Pizarnik, who filled letters and diaries with discourse on fusing life and art, and experiencing ‘situaciones limites’, ‘experimented’ with drugs and alcohol […]”.
Αυτά για το υποτυπώδες επίμετρο. Η ουσία, φυσικά, είναι η ποίηση.
Αν θέλετε κάποια στιγμή μπορούμε να μιλήσουμε για τη μετάφραση του ´Arbol de Diana που είχατε την καλοσύνη να μου στείλετε.
Με φιλικούς χαιρετισμούς
ΕΚ
Κυρία Κεφάλα, χαιρετώ σας
Έχετε απόλυτο δίκαιο σ’ αυτά που αναφέρετε. Αυτό με τις αμφεταμίνες το διάβασα κι εγώ μετά την ανάρτησή σας για την ποιήτρια και σας ευχαριστώ, ειλικρινά, πολύ που μου τη γνωρίσατε. Δεν είχα ιδέα για την περίπτωσή της. Βέβαια, μου είναι παντελώς αδιάφορο, με την έννοια του πώς προσλαβάνει ο κάθε μελετητής ή βιογράφος τη χρήση ουσιών.
Οι “Υποχθόνιοι” του Κέρουακ γράφτηκαν σε τρεις ημέρες με τη χρήση αμφεταμινών. Η ποίηση είναι αυτός/αυτή που τη γράφει.
“Todo me llega debil como un vaile lejano”
L.G.M.
Φιλικά
Εξαιρετικά, όσα μάς δίνετε, αγαπητοί φίλοι. Σας εκνευρίζω καπως με τον …ρεβιζιονισμό μου, φίλε Κ. Ρ.! Την ίδια χρονιά [2008] που μάς προσφέρατε την ωραία μετάφραση και έκδοση Arbol de Diana, κ. Γ.Μίχο, άλλοι φίλοι της ποιήτριας A.P. και της J.Joplin δικτύωσαν το ακόλουθο:
http://www.youtube.com/watch?v=hOOc7SCtvUs&feature=related
Καλή δύναμη σε όλους!
Διόρθωση: “Todo me llega debil como un baile lejano”. Κύριε Μίχο, εγώ σας ευχαριστώ. Να είστε καλά. Αγαπητέ Μύ-ς, δε μ’ εκνευρίζεις. Και στην περίπτωση της Joplin, που αναφέρεις… προτιμώ, αντί αυτής, τη Βραζιλιάνα, Elis Regina.